Rak odbytu stanowi zaledwie 1,5% nowotworów przewodu pokarmowego, ale choroba ta wykazuje stały wzrost zachorowalności, szczególnie u mężczyzn zakażonych wirusem HIV. Warto wiedzieć jak wygląda rak odbytu oraz jakie objawy mogą mu towarzyszyć.
Umów wizytę u proktologa diagnozującego choroby odbytu
Wczesne objawy raka odbytu
Wczesne objawy raka odbytu nierzadko imitują objawy typowe dla hemoroidów i szczelin odbytu, które są częstymi i mniej poważnymi schorzeniami. Dlatego tak bardzo ważne jest zgłoszenie się do lekarza proktologa, gdy zauważysz poniższe objawy:
- swędzenie i ból okolicy odbytu,
- bolesność odbytu nasila się podczas oddawania stolca,
- krwawienie z odbytu (żywoczerwona krew),
- małe grudki w obrębie odbytu.
W niektórych przypadkach wszesne stadium raka odbytu może nie dawać żadnych specyficznych objawów. Zmiany moga być także obecne w kanale odbytu - są one wtedy niewidoczne z zewnątrz, a jedynie palpacyjnie wyczuwalne palcem włożonym do odbytu.
Objawy raka odbytu
Jeżeli nowotwór złośliwy odbytu nie zostanie w porę zdiagnozowany i leczony, mogą pojawić się kolejne objawy:
- wyczuwalny palcem guz w odbycie, który powiększa się wraz z upływem czasu,
- uczucie ciała obcego w odbycie,
- wypływ śluzu z odbytu,
- problemy z kontrolowaniem wypróżnień (nietrzymanie stolca),
- konieczność częstego oddawania stolca mniejszymi partiami,
- powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych.
Posiadanie tych objawów nie oznacza zdecydowanie, że z pewnością masz raka odbytu. Niemniej jednak niezmiernie istotne jest, aby zbadać przyczyny tych objawów u lekarza proktologa. Dzięki temu, jeżeli nawet nowotówr odbytu zostanie rozpoznany, jego wczesne wykrycie pozwoli na łatwiejsze leczenie.
Jak wygląda rak odbytu - rozpoznanie
Na wizycie u specjalisty proktologa, lekarz zada Ci kilka pytań dotyczących stanu Twojego zdrowia oraz objawów związanych z dolegliwościami okolicy odbytu i wypróżnianiem. Warto przygotować się do tej wizyty:
- Zapisz wszystkie niepokojące Cię objawy, w tym od kiedy się zaczęły, w jakich okolicznościach się pojawiają i jak często je masz.
- Zapisz czynniki, które pogarszają objawy lub je niwelują,
- Jeżeli ktoś z Twoich rodziców lub dziadków chorował na raka odbytu lub raka jelita grubego, wyraźnie powiedz to na wizycie,
- Powiedz otwarcie lekarzowi, że martwisz się, że może to być rak.
Następnie lekarz zbada Twój brzuch, aby sprawdzić czy w obrębie jamy brzusznej nie ma bolesnych obszarów. Kolejnym etapem są oględziny okolicy odbytu - konieczne będzie rozebranie się od pasa w dół. Możesz to zrobić komfortowo w łazience przy gabinecie proktologa. Po oglądnięciu odbytu lekarz wykona badanie per rectum czyli zbada palpacyjnie kanał odbytu, umieszczając w nim swój palec. Celem badania przez odbyt jest określenie, czy guzki lub inne zmiany nie występują także bardziej wewnętrznie - tam, gdzie nie widać ich gołym okiem.
Po zakończeniu badania proktologicznego lekarz może zlecić wykonanie badań krwi i kału, a także zalecić poszerzenie diagnostyki o anoskopię, rektoskopię lub kolonoskopię. Podczas badań endoskopowych światło kanału odbytu, odbytnicy lub jelita są dokładnie oceniane pod bezpośrednią kontrolą wzroku (w świetle kanału odbytu umieszczana jest miniaturowa kamera). Jest to konieczne, aby sprawdzić czy zmiany występują także w bliższych odcinkach przewodu pokarmowego. W trakcie badań endoskopowych może zostac pobrana próbka do badań histopatologicznych, podczas których moża ostatecznie wykluczyć lub potwierdzić obecność nowotworu odbytu.
Na końcu wizyty poproś lekarza proktologa o wyjaśnienie wszystkiego, czego ewentualnie nie rozumiesz. Nie wstydź się zadawać pytań - chodzi przecież o Twoje zdrowie. Jeśli uważasz, że mógłbyś w stresie o czymś zapomnieć, poproś lekarza, aby dopisał te rzeczy pod podsumowaniem wizyty w Twoim opisie badania.
Rak brzegu odbytu, rak kanału odbytu
Kanał odbytu posiada około 4 centrymetrów długości i rozciąga się od skóry zewnętrznej okolicy odbytu (brzegu odbytu), przez kanał pokryty błoną śluzową aż do odbytnicy. Ważnym punktem orientacyjnym w kanale odbytu jest linia zębata, znajdująca się ok 1-2 cm w górę od dolnej krawędzi odnytu. Linia zębata reprezentuje koniec płaskonabłonkowej błony śluzowej i początek strefy przejścia w nabłonek przejściowy lub gruczołowy odbytnicy. Guzy powstające w kanale odbytu mogą więc być rogowaciejące lub nierogowaciejące w zależności od ich lokalizacji w stosunku do linii zębatej. Gruczolakoraki (nowotworu kanału odbytu powyżej linii zębatej) posiadają nieco odmienne cechy biologiczne i powinny być leczone jak nowotwory odbytnicy.
Drenaż limfatyczny nowotworów odbytu zależy od lokalizacji guza w stosunku do linii zębatej. Za węzły regionalne uważa się węzły pachwinowe, biodrowe wewnętrzne i okołoodbytnicze (odbytnicze, okołoodbytnicze i krzyżowe boczne). Nowotwory poniżej linii zębatej spływają do węzłów pachwinowych i udowych, podczas gdy guzy powyżej linii zębatej drenują do węzłów okołoodbytniczych i przykręgowych, podobnie jak w przypadku raka odbytnicy. Guzy w najbardziej proksymalnej części kanału odbytu ulegaja drenązowi do węzłów układu krezkowego dolnego. Pacjenci z rakiem odbytu powinni zostać poddani ocenie fizykalnej i radiograficznej węzłów pachwinowych, a wszelkie powiększone węzły powinny zostać poddane biopsji w celu dalszego ukierunkowania leczenia.
Czynniki ryzyka zachorowania na złośliwy nowotwór odbytu
Do czynników ryzyka nowotworu złośliwego odbytu można zaliczyć:
- Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego,
- Zakażenie wirusem HIV,
- Przewlekła immunosupresja (obniżenie odporności), która nie jest związana z HIV (np. przy zażywaniu leków immunosupresyjnych po przeszczepieniu organów),
- Utrzymywanie stosunków seksualnych z wieloma partnerami,
- utrzymywanie stosunków analnych,
- Płeć żeńska,
- Historia raka szyjki macicy, sromu lub pochwy,
- Palenie tytoniu,
- Choroba Crohna.
Przyczyny raka odbytu - jak rozwija się złośliwy nowotwór odbytu?
Stwierdzono, że mechanizm onkogenezy może uwzględniać inaktywację genów supresji nowotworu w komórkach. U niektórych pacjentów zidentyfikowano mutacje w genach supresorowych nowotworu p53, DCC i/lub APC. Zmiany genomowe są najczęściej obserwowane w loci 11q23, 17p, 18q i 5q.7. Podobnie jak w przypadku gruczolakoraka jelita grubego, w genezie raka odbytu widoczny jest wzór niestabilności chromosomów.
Śródnabłonkowa neoplazja odbytu to zmiany dysplastyczne w kanale odbytu, które są prekursorami inwazyjnego raka odbytu. Są to zmiany śródnabłonkowe, które wiążą się z wyższym ryzykiem rozwoju raka inwazyjnego. Zmiany te są najczęściej identyfikowane u pacjentów zakażonych wirusem HIV, mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami oraz u osób z trwale obniżoną odpornością,
Rodzaje raka odbytu
Nowotwory odbytu powstają w obrębie kanału odbytu aż do jego zewnętrznej krawędzi i stanowią około 85% raków odbytu. Rak płaskonabłonkowy brzegu odbytu jest najczęstszą zmianą, rzadszy wariant to gruczolakorak odbytu. Reszta nowotworów, w tym czerniak, chłoniak i mięśniakomięsak są bardzo rzadko diagnozowane.
Najczęściej ze spotykanych - rak płaskonabłonkowy kanału odbytu, występuje w różnych postaciach i można go łatwo pomylić z wieloma chorobami łagodnymi odbytu, takimi jak szczelina odbytu, hemoroidy, zapalenie czy przetoki odbytu. Podobieństwo tej postaci raka do łagodnych schorzeń anorektalnych może skutkować jego zbyt późnym rozpoznaniem.
Leczenie raka odbytu
Celem leczenia chorych na raka płaskonabłonkowego kanału odbytu jest niwelacja nowotworu oraz, jeśli to możliwe, w niektórych przypadkach zachowanie funkcji zwieracza odbytu. Metody leczenia obejmują terapię skojarzoną CMT (chemioradioterapię) oraz wycięcie chirurgiczne guza. Dobór odpowiedniej metody leczenia raka odbytu zależy od stopnia zaawansowania nowotworu, w tym obecności przerzutów do przyległych narządów miednicy mniejszej oraz węzłów chłonnych.
