Żylaki powrózka nasiennego to nieprawidłowe poszerzenie i niewydolność splotu żylnego mosznowego odprowadzającego krew z każdego jądra. Żylaki powrózka są jedną z najczęściej identyfikowanych przyczyn obniżenia płodności – nieprawidłowych wyników analizy nasienia, małej liczby oraz zmniejszonej ruchliwości plemników, a także nieprawidłowej ich morfologii.
Żylaki powrózka nasiennego – na czym polega schorzenie?
Żyły po opuszczenia jądra tworzą tzw. splot wiciowaty. Krew żylna następnie przemieszcza się żyłą w górę przez kanał pachwinowy jako część powrózka nasiennego, tworzy żyłę jądrową uchodzącą do większych żył w jamie brzusznej. Prawa żyła kończy się bezpośrednio w niskociśnieniowej żyle głównej dolnej, natomiast żyła po lewej stronie łączy się ze stosunkowo wysokociśnieniową żyłą nerkową lewą. Wzrost ciśnienia żylnego utrudnia odpływ krwi oraz powoduje poszerzenie ścian żył, wtórnie prowadząc do ich niewydolności – powstają żylaki powrózka nasiennego. Zmienność anatomii żył po lewej i prawej stronie wyjaśnia, dlaczego większość klinicznie wykrywalnych żylaków powrózka nasiennego znajduje się po lewej stronie.
Uważa się, że etiologia żylaków powrózka nasiennego jest wieloczynnikowa. Oprócz powyżej opisanej teorii na temat różnic anatomicznych w drenażu żylnym pomiędzy lewą i prawą stroną ciała, pewne znaczenie może mieć także wysiłek fizyczny. Intensywna aktywność fizyczna w okresie dojrzewania może sprzyjać rozwojowi żylaków powrózka nasiennego, podczas gdy wysiłek fizyczny w późniejszym wieku może pogorszyć stan, ale nie zmienia częstości występowania tego schorzenia. Kolejna teoria opiera się na obserwacji, że w niektórych przypadkach zastawki żył odprowadzających krew z moszny nie funkcjonują prawidłowo, co może prowadzić do zastoju krwi. Jeszcze inna teoria zakłada możliwość częściowej niedrożności układu żylnego z powodu zakleszczenia lewej żyły nerkowej między aortą a tętnicą krezkową górną.
Żylaki powrózka a płodność u mężczyzn
Żylaki powrózka nasiennego występują u około 15% do 20% wszystkich mężczyzn, w tym u około 40% mężczyzn bezpłodnych [1]. Nie jest do końca jasne, w jaki sposób żylaki powrózka nasiennego zaburzają produkcję, strukturę i funkcję plemników, chociaż istnieje na ten temat kilka teorii. Żylakom powrózka towarzyszy podwyższona temperatura moszny, co prawdopodobnie wynika z cofania się ciepłej krwi do moszny z jamy brzusznej. W licznych badaniach wykazano [3], że chirurgiczne zaopatrzenie żylaków powrózka nasiennego przywraca prawidłową temperaturę moszny zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Mechanizm, za pomocą którego temperatura wpływa na spermatogenezę, nie jest jasno poznany. Według jednej teorii jest to spowodowane uszkodzeniem termicznym DNA i białek w jądrze komórek kanalików nasiennych i/lub komórek Leydiga. Ponadto podwyższone ciśnienie żylne może negatywnie wpływać na przepływ krwi w jądrach poprzez kompensacyjne zmniejszenie przepływu tętniczego niezbędne do zachowania homeostazy ciśnienia śródjądrowego.
Wyniki badań prowadzonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) sugerują, że wraz z progresem schorzenia i brakiem podjęcia leczenia żylaków powrózka może dojść do obniżenia się poziomu testosteronu w ciągu kilku lat. Spekuluje się, że obniżony poziom testosteronu może być spowodowany zmniejszeniem jego produkcji w wyniku dysfunkcji komórek Leydiga.
Podsumowując, związek między klinicznie istotnymi żylakami powrózka nasiennego a niepłodnością u mężczyzn jak najbardziej istnieje.
Jak rozpoznać żylaki powrózka nasiennego?
Do najczęstszych objawów, które mogą wskazywać na żylaki powrózka należą:
- ból jąder, który może promieniować do pachwiny,
- ból moszny nasilający się podczas wzwodu,
- podwyższona ciepłota moszny,
- obrzęk moszny,
- uczucie ciężkości w worku mosznowym,
- możliwe zgrubienia miękkie grudki na mosznie.
U kogo najczęściej rozwijają się żylaki powrózka nasiennego?
Żylaki powrózka nasiennego występują najczęściej u mężczyzn w młodym i średnim wieku (zwykle pacjent ma poniżej 40 lat).
Diagnostyka żylaków powrózka
Żylaki powrózka nasiennego są wykrywane i oceniane na podstawie badania fizykalnego moszny:
- Żylaki powrózka nasiennego 1 stopnia to takie, które są wyczuwalne tylko podczas próby Valsalvy (zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej),
- Żylaki powrózka 2 stopnia są łatwo wyczuwalne z lub bez próby Valsalvy, ale nie są widoczne gołym okiem,
- 3 stopień dotyczy dużych żylaków, które są łatwo wyczuwalne palpacyjnie i wykrywane przez oględziny moszny.
Jaki lekarz diagnozuje żylaki powrózka?
W razie zaobserwowania objawów mogących wskazywać na rozwój żylaków powrózka, konieczna jest wizyta u lekarza urologa i/lub androloga. Lekarz przeprowadza dokładny wywiad dotyczący nasilenia i charakteru dolegliwości, a następnie przeprowadza badanie palpacyjne moszny. Dodatkowo lekarz może wykonać badanie USG celem oceny przepływu krwi w naczyniach otaczających jądro oraz na przebiegu powrózka nasiennego. Jeżeli zachodzi uzasadniona potrzeba (problemy z płodnością, dolegliwości bólowe), podczas wizyty następuje kwalifikacja do zabiegu operacyjnego.
Laparoskopowa operacja żylaków powrózka – przebieg zabiegu
W czasie zabiegu laparoskopowego chirurg wykonuje trzy niewielkie nacięcia wielkości ok 10mm po obu stronach jamy brzusznej, następnie wprowadza do jamy otrzewnej narzędzia laparoskopowe i identyfikuje pęczek naczyniowy zawierający tętnice i żyłę jądrową, a następnie zamyka go za pomocą specjalnych klipsów naczyniowych wykonanych z obojętnego materiału - tytanu. Zabieg kończy przecięcie pęczka naczyniowego pomiędzy klipsami naczyniowymi.
Jakie znieczulenie? Jak długo trwa zabieg?
W przypadku zabiegu żylaków powrózka metodą laparoskopową pacjent w czasie zabiegu pozostaje w znieczuleniu ogólnym przez okres 30 min.
Kiedy można opuścić szpital po zabiegu?
Pacjent opuszcza szpital jeszcze tego samego dnia, a po 2-3 dobach może wrócić do codziennych obowiązków. Lekka aktywność fizyczna możliwa jest już po 7 dniach, a do pełnej sprawności wraca się po 10-14 dniach od zabiegu.
Czy operacja żylaków powrózka umożliwia przywrócenie płodności?
U większości pacjentów parametry nasienia (liczba i jakość plemników) poprawia się po kilku miesiącach od przeprowadzonego zabiegu.
Kto wykonuje zabiegi żylaków powrózka nasiennego?
W naszym szpitalu operacje żylaków powrózka nasiennego przeprowadzają wykwalifikowani urolodzy z wieloletnim doświadczeniem, specjalizujący się w chirurgii męskiego układu płciowego. Zabiegi metodą laparoskopową przeprowadzane są przez dr Jakuba Szmera.
Jaki jest koszt laparoskopowej operacji żylaków powrózka nasiennego?
Cena laparoskopii żylaków powrózka nasiennego zależy głównie od:
- wybranej metody operacyjnej (laparoskopowo),
- konieczności pozostania na noc w szpitalu (opłata za nocleg).
W odróżnieniu od innych szpitali, w koszt operacji wykonywanej w Szpitalu Dworska w Krakowie wliczone są:
- kwalifikacja anestezjologiczna
- opieka anestezjologiczna,
- opieka pielęgniarska,
- konieczne dodatkowe badania wykonane w szpitalu,
- żywienie,
- leki,
- materiały opatrunkowe.
Źródła:
- Leslie SW, Sajjad H, Siref LE. Varicocele. 2022 May 27. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 28846314.
- Alsaikhan, B., Alrabeeah, K., Delouya, G., & Zini, A. (2016). Epidemiology of varicocele. Asian Journal of Andrology, 18(2), 179-181.
- Kantartzi, P. D., Goulis, C. D., Goulis, G. D., & Papadimas, I. (2007). Male infertility and varicocele: myths and reality. Hippokratia, 11(3), 99-104.
